Peerâiäláttâh
Aldaomâháá jäämmim muttá perruu áigápuáđu. Peerâiäláttâh torvee leeskâ já päärni áigápuáđu, ko pelikyeimi tâi päärni vanhim jáámá.
Peerâiäláttuvah láá leskâiäláttâh já pärni-iäláttâh.
Kelast peerâiäláttuv finnee
- vuálá 65-ihásâš leskâ
- vuálá 18-ihásâš pärni, kiän vanhim tâi huolâtteijee lii jáámmám.
Jis pärni álgá jotteeđ uápuid, te sun puáhtá finniđ peerâiäláttuv 21-ihásâžžân räi.
Kela mäksim peerâiäláttuv lasseen tun puávtáh finniđ peerâiäláttuv jáámmám omâháá pargoiäláttâhlájádâsâst. Tiäđuid tun finniih pargoiäláttâhlájádâsâst tâi Iäláttâhtorvokuávdáást (Eläketurvakeskus). Eennâmtuállein já irâtteijein láá jieijâs iäláttâhtáhádâsah.
Jis omâhâš lii aassâm tâi porgâm olgoenâmijn, peerâ puáhtá finniđ iäláttuv meid olgoenâmijn.
Jis omâhâš lii lamaš pargoelimist, te leskâ já pärni pyehtiv finniđ meid kerdisajanmáávsu juávkkujieggâtáhádâsâst. Lasetiäđuid finniih tuu omâháá pargosaajeest.
Jis omâhâš lii jáámmám jotolâhpäärtist tâi täpitormeest, leskâ já pärni pyehtiv finniđ peerâiäláttuv meid täpitormetáhádâsâst. Lasetiäđuid tun finniih táhádâsfinnoduvâst.
Eres peerâiäláttuvah já sajanmáávsuh pyehtih vaiguttiđ iäláttuvváid já aassâmtorjui, maid Kela máksá. Peerâiäláttuvâin piärroo viäru.
Jis tust láá koččâmušah, puávtáh suáittiđ palvâlemnumerân 020 692 208.
Leskâiäláttâh
Kela máksá leskâiäláttuv tuše vuálá 65-ihásii leeskân.
Jis tuái láid naaijâm
Tun puávtáh finniđ leskâiäláttuv, jis tunnust lii ohtsâš pärni já tuái leppee naaijâm ovdil ko tuu pelikyeimi teevdij 65 ihheed.
Jis tunnust iä lamaš ohtsiih päärnih, te tun puávtáh finniđ leskâiäláttuv tuše, jis puoh čuávuvááh iävtuh olášuve:
- Tun lijjih ucemustáá 50-ihásâš, ko tuu pelikyeimi jaamij.
- Tun lijjih vuálá 50-ihásâš já tuu pelikyeimi vuálá 65-ihásâš, ko tuoi naajáid.
- Näimilitto piištij ucemustáá 5 ive.
Leskâiäláttuv nohá ain majemustáá, ko tun tiävdáh 65 ihheed.
Leskâiäláttuv pištemân iä lah eres raijiittâsah, jis
- tun lah šoddâm ovdil ihe 1975 tâi ton maŋa já
- tuu pelikyeimi jaamij 1.1.2022 tâi ton maŋa.
Talle tun finniih leskâiäláttuv 10 ihheed tâi ucemustáá ton räi, ko tuin ässee pärni tiävdá 18 ihheed.
Jis tuái láid ávuslittoost
Tun puávtáh finniđ leskâiäláttuv, jis puoh čuávuvááh iävtuh olášuveh:
- Tuu pelikyeimi jaamij 1.1.2022 tâi ton maŋa.
- Tunnust lâi ohtsâš vuálá 18-ihásâš pärni, kii aasâi tunnuin siämmáá tálutuálust.
- Tun lijjih varrim ávusliiton pelikuoimijnâd ovdil ko sun teevdij 65 ihheed.
- Näimilitto piištij oovtmanolávt ucemustáá 5 ive.
- Tuái eppee lamaš naaijâm kiäinnán iärásijn, ko tuu pelikyeimi jaamij.
Leskâiäláttâh nohá, ko nuorâmus ohtâsâš párnáidâd tiävdá 18 ihheed teikkâ tiävdáh 65 ihheed.
Mon ennuv tun puávtáh finnid leskâiäláttuv?
Leskâiäláttâhân kulá algâiäláttâh já máhđulâš jotkâiäláttâh. Jis tuu puáđuh láá uceh, te tun puávtáh uuccâđ meid aassâmtorjuu.
Tuu pelikyeimi jäämmim maŋa Kela máksá algâiäláttuv suulân 383 eurod mánuppaajeest. Algâiäláttâh máksoo 6 mánuppaje.
Algâiäláttuv maŋa tun puávtáh finniđ jotkâiäláttuv. Tot šadda vuáđumeereest já tievâsmittemmeereest.
Vuáđumeeri lii suulân 120 eurod mánuppaajeest. Tun finniih tom tuše, jis tust lii huolâttemnáál tuu teikâ tuu pelikyeimi vuálá 18-ihásâš pärni.
Tievâsmittemmere finniimân vaigutteh masa puoh tuu puáđuh. Oles tievâsmittemmeeri lii suulân 623 eurod mánuppaajeest. Jis tun naajah uđđâsist, oles tievâsmittemmeeri lii suullân 539 eurod mánuppaajeest.
Iäláttuv meeri puáhtá leđe ucceeb, jis tuu pelikyeimi lii aassâm olgoenâmijn.
Luuvâ lase leeskâiäláttuv ucâmist (suomâkielân).
Jis tun naajah uđđâsist ovdil ko tiävdáh 50 ihheed, te Kela jaska leskâiäláttuv mäksim. Talle tun finniih kuittâg ohtân mere, mii västid 3 ive iäláttuv. Ruttâsume lii ucceeb, jis tuu vuoigâdvuotâ leskâiäláttâhân nohá tolebáá. Iähtun lii, ete tun lah finnim leskâiäláttuv ucemustáá 1 ive ääigi.
Päärni-iäláttâh
Jis päärni vanhim jáámá, te Kela máksá páárnán pärni-iäláttuv.
Vanhim lii tot olmooš, kii lii aassâm parnijn já huolâttâm sust. Vanhim puáhtá leđe enni, eeči tâi eres olmooš.
Kela máksá páárnán pärni-iäláttuv tassaaš ko pärni tiävdá 18 ihheed. Jis pärni jotá uápuid váldutoimâlávt, te iäláttâh juátkoo 21-ihásâžžân räi.
Pärni-iäláttuv vuáđumeeri lii suulân 71 eurod mánuppaajeest. Jis kuohtuuh vaanhimeh lává jáámmám, te pärni finnee suulân 141 eurod mánuppaajeest.
Vuálá 18-ihásâš pärni puáhtá ton lasseen finniđ tievâsmittemmere, moos vaigutteh suu finnim eres peerâiäláttuvah. Tievâsmittemmeeri lii enâmustáá suulân 107 eurod mánuppaajeest.
Meid jáámmám vaanhim pargoiäláttâhlájádâs máksá pärni-iäláttuv.