Bearašealáhat
Lagašoapmahačča jápmin rievdada bearraša áigáiboađu. Bearašealáhat dorvvasta leaskka ja máná áigáiboađu, jos beallelaš dahje máná vánhen jápmá.
Bearašealáhagat leat leaskkaidealáhat ja mánáidealáhat.
Kela bearašealáhaga oažžuba
- vuollil 65-jahkásaš leaska
- vuollil 18-jahkásaš mánná, gean vánhen dahje fuolaheaddji lea jápmán.
Jos mánná stuđere, son sáhttá oažžut bearašealáhaga dan rádjái, go son deavdá 21 jagi.
Bearašealáhaga sáhttá oažžut Kela lassin maiddái jápmán oapmahačča bargoealáhatlágádusas. Oaččut dieđu bargoealáhatlágádusas dahje Ealáhatdorvoguovddážis (Eläketurvakeskus). Eanadoalliin ja fitnodatdoalliin leat sin iežaset ealáhatdáhkádusat.
Jos oapmahaš lea ássan dahje bargan olgoriikkain, bearaš sáhttá oažžut ealáhaga maiddái olgoriikkain.
Jos oapmahaš lea leamašan bargoeallimis, leaska ja mánná sáhttiba oažžut geardebuhtadusa joavkoheaggaoajus. Lasi dieđuid oaččut oapmahaččat bargosajis.
Jos oapmahaš lea jápmán dáhpedorpmis dahje johtolatbárttis, de leaska ja mánná sáhttiba oažžut bearašealáhaga maiddái dáhpedorbme- dahje johtolatdáhkádusas. Oaččut lasi dieđu dáhkádusfitnodagas.
Eará bearašealáhagat ja buhtadusat sáhttet čuohcat ealáhagaide ja ássandoarjagii, maid Kela máksá. Bearašealáhagain gessojuvvo vearru.
Jeara lasi bálvalannummiris 020 692 208.
Leaskkaidealáhat
Kela máksá leaskkaidealáhaga dušše vuollil 65-jahkásaš leskii.
Jos leidde náittoslihtus
Sáhtát oažžut leaskkaidealáhaga, jos dudnos lea oktasaš mánná ja náitaleidde ovdalgo beallelažžat devddii 65 jagi.
Jos dudnos eai leat oktasaš mánát, sáhtát oažžut leaskkaidealáhaga dušše dalle, jos buot čuovvovaš eavttut ollašuvvet:
- Ledjet unnimustá 50-jahkásaš, go beallelaččat jámii.
- Ledjet vuollil 50-jahkásaš ja beallelaččat vuollil 65-jahkásaš, go náitaleidde.
- Náittoslihttu bisttii unnimustá 5 jagi.
Leaskkaidealáhat nohká álo maŋimustá dalle, go don deavddát 65 jagi. Leaskkaidealáhaga bistui leat maiddái eará ráddjehusat
- jos leat riegádan ovdal jagi 1975 dahje dan maŋŋá ja
- jos beallelaččat jámii 1.1.2022 dahje dan maŋŋá.
Dan dáhpáhusas oaččut leaskkaidealáhaga 10 jagi áigge dahje unnimustá dan rádjai, go mánná, gii ássá ovttas duinna, deavdá 18 jagi.
Jos leidde ássanlihtus
Sáhtát oažžut leaskkaealáhaga, jos buot čuovvovaš eavttut ollašuvvet:
- Beallelaččat jámii 1.1.2022 dahje dan maŋŋá.
- Dudnos lei oktasaš vuollil 18-jahkásaš mánná, gii ásai dudnuin seamma dállodoalus.
- Ledjet fárren ássanlihtui beallelaččaiguin ovdal go son devddii 65 jagi.
- Ássanlihttu bisttii gaskkalduvakeahttá unnimustá 5 jagi.
- Doai eahppi lean náitalan geainnage earáin, go beallelaččat jámii
Leaskkaidealáhat nohká, go dutno nuoramus oktasaš mánná deavdá 18 jagi dahje don ieš deavddát 65 jagi.
Man olu sáhtát oažžut leaskkaidealáhaga?
Leaskkaidealáhahkii gullá álgoealáhat ja vejolaš joatkkaealáhat. Jos du boađut leat uhccit, sáhtát ohcat maiddái ássandoarjaga.
Beallelačča jápmima maŋŋá Kela máksá álgoealáhaga sulaid 383 euro mánotbajis. Álgoealáhat máksojuvvo 6 mánotbaji áigge.
Álgoealáhaga maŋŋá sáhtát oažžut joatkkaealáhaga. Dat čoggo vuođđomearis ja dievasmahttinmearis.
Vuođđomearri lea sulaid 120 euro mánotbajis. Oaččut dan dušše dalle, jos leat iežat dahje beallelaččat vuollil 18-jahkásaš máná fuolaheaddji
Dievasmahttinmeari oažžumii čuhcet measta buot bohtot. Olles dievasmahttinmearri lea sulaid 623 euro mánotbajis. Jos náitalat ođđasit, olles dievasmahttinmearri lea sullii 539 euro mánotbajis.
Ealáhaga mearri sáhttá leat uhcit, jos beallelaččat lea ássan olgoriikkain.
Jos náitalat ođđasit ovdal go deavddát 50 jagi, Kela heaittiha leaskkaidealáhaga máksima. Oaččut dalle goittotge hávil ruhtameari, mii vástida 3 jagi ealáhaga. Ruhtamearri lea uhcit, jos vuoigatvuođat leaskkaidealáhahkii nohká árabut. Gáibádussan lea, ahte leat ožžon leaskkaidealáhaga unnimustá 1 jagi áigge.
Mánáidealáhat
Jos máná váhnen jápmá, Kela máksá mánnái mánáidealáhaga.
Vánhemin oaivvildit olbmo, gii lea ássan ovttas mánáin ja fuolahan sus. Vánhen sáhttá leat eadni, áhčči dahje eará olmmoš.
Kela máksá mánáidealáhaga dassážii, go mánná deavdá 18 jagi. Jos mánná studere ollesáigásaččat, ealáhaga máksin sáhttá joatkašuvvat 21 jagi agi rádjai.
Mánáidealáhaga vuođđomearri lea sulaid 71 euro mánotbajis. Jos guktot vánhemat leaba jápmán, mánná oažžu sulaid 141 euro mánotbajis.
Vuollil 18-jahkásaš mánná sáhttá dasa lassin oažžut dievasmahttinmeari, masa váikkuhit eará bearašealáhagat, maid son oažžu. Dievasmahttinmearri lea eanemustá sulaid 107 euro mánotbajis.
Maiddái jápmán vánhema bargoealáhatlágádus máksá mánáidealáhaga.